اساساً یک دستگاه تست آب تصفیه شده وجود ندارد که بصورت خاص همه‌ی المان‌ها و فاکتورهای مورد نیاز ما در آب را بررسی نماید. دستگاه‌های تست سلامت آب عموماً یا خلوص آب را از نظر میکروبی، باکتری، ویروس‌ها و مواد شیمیایی بررسی می‌کنند و یا آب را از شرایط فیزیکی و یا سختی مورد بررسی قرار می‌دهند.
به طور کلی برای تست آب تصفیه شده باید آب از نقطه نظرهای مختلف بررسی شود و صرف اینکه آب از مواد سخت تهی باشد و سختی کمی داشته باشد، نشان‌دهنده‌ی کیفیت آب تصفیه شده نیست و باید از نظر شیمیایی و میکروبی هم، آب تست شود. بررسی و تست آب تصفیه شده از نظر میکروبی یعنی بررسی و تست آب تصفیه شده از نظر باکتریایی، باکتری‌هایی همچون توتال کلی فرم، یا فیکال کلی فرم و بخصوص اشرشیا از مهم‌ترین باکتری‌های آلوده‌کننده‌ی آب هستند که مشکلات جدی برای سلامتی می‌توانند به وجود بیاورند. ضمن اینکه بررسی آب از نظر سختی هم یعنی بررسی میزان فلزات سنگین در آب، کلسیم، نیترات، سدیم و... که مقدار زیاد این نوع عناصر در آب هم برای سلامتی مضر است.
روش‌های تست مواد شیمیایی موجود در آب
به طور کلی برای تست آب تصفیه شده از نظر شیمیایی سه روش وجود دارد:
استفاده از نوارهای تست: این نوارها، نوعی نوار باریک و کوچک هستند که در مجاورت با هرگونه مواد شیمیایی تغییر رنگ می‌دهند و هر چه پر رنگ‌تر باشند، غلظت مواد شیمیایی بیشتری را نشان می‌دهند. رنگ نشان‌دهنده در این نوارها گویای نوع ماده شیمیایی است. برای این کار کافیست یکی از کاغذهای تست مواد شیمیایی را در آب کنار کیت تشخیص رنگ مواد شیمیایی، قرار دهید تا نوع آلاینده را برای شما مشخص کند. استفاده از این نوارها بسیار ساده است ولی باید قبول کنیم که دقت سایر روش‌ها را ندارند.
کیت دیسک‌های رنگی: در اصل کیت تست رنگی نوعی دستگاه تشخیص خلوص آب از مواد شیمیایی است که طیف گسترده‌ای از آزمایشات را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در این روش کاربر نوعی پودر را در ظرف آزمایشگاهی می‌ریزد و آن را در جعبه‌ی پلاستیکی مخصوص قرار می‌دهد. آب در مجاورت با این پودر تغییر رنگ می‌دهد و این به دلیل وجود ناخالصی‌های شیمیایی است. کاربر با چرخواندن دایره‌ی رنگی دستگاه، رنگ مشابه با رنگ کیت را پیدا می‌کند و با اطلاعات کیت غلظت مواد شیمیایی آب را تشخیص می‌دهد. این دستگاه‌های تشخیص خلوص آب تنوع زیادی دارند و معمولاً برای رسیدن به بهترین نتیجه باید کمی منتظر بمانید ولی به طور کلی از روش قبلی دقیق‌تر هستند.
دستگاه‌های دیجیتال تشخیص مواد شیمیایی آب: امروزه در بازار، دستگاه‌های دیجیتال قابل حمل و دقیقی برای اندازه‌گیری مواد شیمیایی موجود در آب پیدا می‌شوند که دقیق‌ترین دستگاه تشخیص خلوص آب می‌باشند. هر چند این دستگاه‌ها گران‌تر هستند ولی تست آب با این دستگاه بسیار دقیق است. این دستگاه‌های تشخیص خلوص آب نیاز به کالیبراسوین دوره‌ای دارند. از این دستگاه‌ها برای تشخیص نوع آلاینده‌های شیمیایی آب و درصد مواد شیمیایی داخل آب استفاده می‌شود. با استفاده از این دستگاه به راحتی می‌توانید خلوص آب تصفیه شده‌ی خود را همواره مانیتور کنید.
یکی از این نوع دستگاه‌های دیجیتال را می‌توان دستگاه اکولایزر نامید. دستگاه اکولایزر با داشتن کیت‌های رنگی مخصوص این قابلیت را به کاربر می‌دهد تا به راحتی نوع آلاینده و درصد آلودگی شیمیایی آب را متوجه شود. البته برخی از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی هم بر روی خود از این دستگاه‌های اکولایزر بهره گرفته‌اند که آب تصفیه شده را از نظر مواد شیمیایی بررسی می‌کند.
اندازه‌گیری سختی آب
آب سخت آبی است که دارای مواد معدنی بالا مانند کلسیم، آرسنیک، نیترات، سدیم، فلزات سنگین و... باشد. آب سخت در نقطه‌ی مقابل آب نرم قرار دارد و کلسیم شایع‌ترین عنصر سخت‌کننده‌ی آب است. هر چند سختی آب را دقیقاً نمی‌توان جزئی از گروه‌های خطرناک موجود در آب دانست و عناصر سخت‌کننده‌ی آب خطرات بهداشتی ندارند ولی این آب عمدتاً بخصوص در صنایع و تأسیسات می‌تواند رسوب‌زا و مشکل‌آفرین باشد. در تعریف ساده می‌توان سختی آب را همان گچ‌ها و رسوباتی نامید که در کتری و یا ته چایی ما دیده می‌شوند. اما در هر صورت بخصوص افرادی که پتانسیل سنگ‌سازی در کلیه‌های خود را دارند بهتر است از آب نرم شده برای نوشیدن استفاده کنند.
انواع مختلف سختی آب
هر چند عمدتاً سختی آب را منیزیم و سدیم می‌دانند ولی فلزات سنگین نیز بخش مهمی از سختی آب را ایجاد می‌کنند. به طور کلی سختی آب را می‌توان در دو گروه طبقه‌بندی کرد:
سختی آب موقتی
سختی آب موقتی یک نوع از سختی آب است که به علت وجود مواد معدنی بی‌کربنات حل شده در آب به وجود می‌آیند. بر خلاف سختی آب دائمی این نوع سختی را تنها می‌توان با اضافه کردن یک فیلتر آهک و یا با یک فرآیند تصفیه‌ی ساده از بین برد و آب راحت نرم می‌شود.
سختی دائمی آب
سختی دائمی آب را سختی از نوع مواد معدنی می‌دانند که نمی‌توان به راحتی آن را از آب گرفت. یون‌هایی که باعث سختی دائمی آب می‌شوند را باید تنها با استفاده از دستگاه تصفیه آب مخصوص که از فیلترهای RO یا اسمز معکوس بهره می‌برند و یا برخی از سختی‌گیرهای رزینی تا حدود زیادی از بین برد.
آب‌های دارای سختی دائمی کیفیت زیاد خوبی برای نوشیدن ندارند و از این رو هم قبل از تصفیه و هم بعد از تصفیه آب باید تست شوند. مقایسه و تست خلوص و سختی آب تصفیه شده با آب مصرفی منزل از نظر سختی کیفیت دستگاه تصفیه آب را نشان می‌دهد و ضمناً راهی مناسب برای تعیین زمان تعویض فیلتر دستگاه تصفیه آب هم می‌باشد.
تست آب تصفیه شده از نظر سختی راه‌های زیادی دارد که می‌توان از نمونه‌های آن به کیت‌های آزمایشگاهی، نوارهای تست مخصوص و یا دستگاه‌های دیجیتال از نوع TDS اشاره کرد.
دقت دستگاه‌های دیجیتال TDS برای اندازه‌گیری سختی آب بسیار بالاست و استفاده از این نوع دستگاه در حیطه‌ی آزمایشگاهی هم بسیار مرسوم است؛ هر چند نمونه‌های کوچک و قابل حمل و خانگی این دستگاه هم در بازار موجود می‌باشد. برخی از دستگاه‌های تصفیه آب پیشرفته‌تر هم به دستگاه TDS مجهز شده‌اند و متناسب با استاندارد TDS آب آشامیدنی همواره سختی آب تصفیه شده را اندازه‌گیری می‌کنند.
استاندارد سختی آب
سختی آب را بر اساس میلی‌گرم در لیتر بررسی می‌کنند و هر درجه از سختی آب معادل یک میلی‌گرم سختی در آب می‌باشد. مطابق با تحقیقات و اعلامیه‌ی سازمان‌های بهداشت جهانی، استاندارد سختی آب برای یک لیتر آب 200 میلی‌گرم بر حسب کربنات کلسیم می‌باشد و نهایتاً این میزان تا 500 میلی‌گرم کربنات کلسیم می‌تواند باشد که در این حالت آب کمی از نرمی خارج شده و به سمت آب با سختی متوسط حرکت کرده ولی هنوز در رِنج مجاز می‌باشد. هرچند سازمان بهداشت جهانی حد مشخصی را به عنوان مجاز برای سختی آب اعلام نکرده است و این میزان تنها توصیه‌ای از نظر واحد فنی و مهندسی این سازمان می‌باشد.
دستگاه TDS متر
Total dissolved solids به معنی کل مواد جامد محلول در آب می‌باشد که به اختصار این عبارت را TDS می‌نامند و دستگاه‌هایی که میزان سختی آب را اندازه‌گیری می‌کنند را نیز به نام دستگاه TDS متر می‌شناسند. دستگاه TDS متر به طور کلی میزان آلاینده‌های سخت‌کننده‌ی آب را نشان می‌دهد و بر اساس همان استاندارد سختی آب گفته شده عمل می‌کند.
بصورت کلی همانگونه که توضیح داده شد وجود مواد سخت‌کننده‌ی آب به خودی خود برای انسان خطرناک نیست ولی وجود بیش از اندازه‌ی این مواد می‌تواند باعث ایجاد بو، مزه و طعم متفاوتی برای آب شود که شاید خیلی مورد پسند افراد نباشد.
دستگاه TDS متر بر حسب واحد اندازه‌گیری PPM کار می‌کند. بر اساس آن مقدار استاندارد TDS آب آشامیدنی30 PPM تا 120 PPM می‌باشد. لذا بر اساس استاندارد TDS آب آشامیدنی هرچه میزان TDS کمتر باشد، برای سلامتی مفیدتر است.
مثلاً افرادی که از دستگاه تصفیه آب در خانه استفاده می‌کنند با اندازه‌گیری سختی آب، مقایسه و تست خلوص و سختی آب تصفیه شده با آب مصرفی منزل در شهر تهران متوجه می‌شوند که آب مصرفی در تهران بین 300 تا 750 PPM سختی دارد و پس از تصفیه آب با دستگاه تصفیه آب خانگی بسته به نوع دستگاه متوجه کاهش شدید این میزان از سختی آب می‌شوند که دستگاه تصفیه آب مجهز به TDS متر در هر بار این موضوع را به شما یادآوری خواهد کرد.
یک دستگاه تصفیه آب مناسب قادر است میزان TDS آب را تا کمتر از 50 PPMکاهش دهد، میزانی که متخصصان بهداشت آمریکا آن را بهترین نوع آب مصرفی می‌دانند.
راه‌های کاهش TDS آب
به منظور کاهش میزان TDS موجود در آب می‌توان از راه‌های زیر اقدام کرد:
استفاده از دستگاه الکترودیالیز: که نوعی دستگاه تصفیه آب مجهز به فیلتر و یا غشایی که برای آب‌های با سختی کمتر از 5000PPM مناسب است.
استفاده از سختی‌گیرهای تبادل یونی: مانند سختی‌گیر رزینی
استفاده از دستگاه تصفیه آب مجهز به فیلتر اسمز معکوس: که از دو روش قبلی بهتر است.
روش‌های اندازه‌گیری TDS آب
برای اطمینان از میزان TDS آب و رسیدن آن به حد مجاز باید اقدام به تست آب تصفیه شده کرد. استفاده از روش تست TDS یکی از بهترین راه‌ها برای تست دستگاه تصفیه آب خانگی هم هست تا از این طریق به کیفیت و کارایی دستگاه، پی ببریم. برای این کار روش‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
آزمایش کردن آب مصرفی
استفاده از دستگاه TDS متر: این روش بخصوص برای تست آب تصفیه شده توسط دستگاه تصفیه آبی که مجهز به TDS نمی‌باشد، بسیار مناسب است. هرچند برای تست دستگاه تصفیه آب مجهز به TDS هم بد نیست گاهی از این روش بصورت مجزا استفاده شود.
بهترین راه برای پایین آوردن میزان TDS آب آشامیدنی استفاده از دستگاه تصفیه آب خانگی مناسب می‌باشد. هرچند فروش دستگاه تست سختی آب یا دستگاه TDS متر بصورت مجزا هم در همه‌ی فروشگاه‌های معتبر انجام می‌شود. دستگاه‌های تصفیه آب شش مرحله‌ای مجهز به فیلتر اسمز معکوس در حال حاضر بهترین نوع دستگاه تصفیه آب برای کاهش TDS آب می‌باشند که برخی از مدل‌های این دستگاه‌ها نیز خود مجهز به TDS می‌باشد.
فروش دستگاه تست آب هم از نظر سختی و هم از نظر شیمیایی و میکروبی تنها در فروشگاه‌های معتبر قابل اطمینان می‌باشد. قیمت دستگاه تست آب TDS و مواد شیمیایی و میکروبی بسته به قابیلت‌های دستگاه تفاوت دارد. از این رو بهتر است قبل از خرید دستگاه تست آب ابتدا از اعتبار و قابلیت‌های دستگاه و همچنین ارائه‌ی بهترین قیمت دستگاه تست آب در فروشگاه مطمئن شوید.